Een Japans recept voor het goede leven

Ik las het dunne boekje Constructive Living van Japan-kenner en therapeut David Reynolds twintig jaar geleden en was onder de indruk. Deze voorjaarsvakantie las ik het opnieuw.

​

Reynolds baseert zich op de ideeën van de Japanse psychiater Shoma Morita (1874-1938). Heel kort samengevat komt zijn recept voor het goede leven hierop neer. Ieder volwassen mens maakt regelmatig vervelende situaties mee en voelt zich lang niet altijd geweldig. Maar los daarvan kun je gewoon acties ondernemen die de moeite waard zijn. En dat leidt vervolgens tot voldoening.

​

Constructief leven is geworteld in Japanse tradities, maar deelt veel uitgangspunten met Acceptance and Commitment Therapy (ACT), een relatief nieuwe evidence based vorm van cognitieve gedragstherapie. Beide zijn gericht op het accepteren van de situatie en je emoties zoals ze zijn, en je vervolgens te richten op nuttige actie. De vraag is telkens weer: om welk constructief gedrag vraagt deze situatie? Wat kan ik nu doen dat nuttig en goed is?

​

Piekeren over het verleden of de toekomst is vaak zinloos. Je kunt op dit moment geen dingen doen in het verleden. Je kunt geen dingen doen in de toekomst. Je kunt alleen dingen doen op dit moment. En op die manier bepaal je ook wie je bent op dit moment.

​

Een belangrijke overtuiging van Morita was: te veel nadenken over jezelf maakt ongelukkig. Het kan ertoe leiden dat je alles wat anderen doen en zeggen op jezelf betrekt of je voortdurend benadeeld voelt. Door minder over jezelf na te denken en juist anderen te helpen, word je meer tevreden over je leven.

​

Veel mensen denken bij dit soort adviezen dat je dan eerst je gevoelens en gedachten moet controleren om je gedrag te veranderen. Maar in veel gevallen werkt het ook andersom. Via ons gedrag beïnvloeden we onze gevoelens en gedachten.

​

Constructief leven is geen snelle oplossing voor alledaagse problemen, maar zou je eerder een methode voor karakterontwikkeling kunnen noemen. Net als wanneer je na jaren van inactiviteit besluit om weer te gaan sporten of studeren, kunnen de eerste stappen op dit pad pijnlijk zijn en vruchteloos lijken. Maar wie volhoudt, zichzelf vergeeft voor momenten van terugval en toch weer opnieuw begint, wordt steeds minder een speelbal van zijn instabiele emoties en grillige gedachten en verwerft stap voor stap meer grip op zijn dagelijkse leven. Althans, dat is de belofte.

​

Elke levensvisie kent zijn beperkingen. Dat geldt ook voor de Reynolds/Morita-benadering. Soms bevatten je gevoelens bijvoorbeeld belangrijke signalen die je beter niet kunt negeren, lijkt me.

​

Maar wanneer je, net als ik en veel andere westerlingen, de neiging hebt om je eigen gedachten en gevoelens vaak wat al te serieus te nemen, om net iets te veel gericht te zijn op je eigen kleine binnenwereld, dan kan dit oosterse tegengeluid waarbij de aandacht wordt verlegd naar de buitenwereld en naar het ondernemen van concrete, nuttige actie, bijzonder relativerend en heilzaam werken.